Ergernis inzetten voor succesvolle organisatieverandering
Je kent het vast wel. Een collega die maar geen punt kan zetten en daardoor jouw deadline mist. Bepaalde teamleden die telkens weer alle aandacht naar zich toe weten te trekken. Vergaderingen die eindeloos duren, omdat iedereen zijn zegje wil doen. Die ene collega die voor de zoveelste keer zijn belofte niet nakomt. Staan de haren in je nek al overeind?
We ergeren ons allemaal wel eens, maar wat doen we ermee?
Ergeren is goed. Ergeren moét! Alleen krijgen we vaak al van jongs af aan mee dat ergernis en irritatie nutteloze gevoelens zijn. Met opmerkingen als ‘Maak je niet zo druk, zo is hij nu eenmaal’ wordt ons op het hart gedrukt om niet te klagen, ons bij ergernissen neer te leggen, of om ze te negeren. Er bestaat zelfs een bordspel met de naam ‘Mens, erger je niet’. Waarom je ergeren aan dingen waaraan je toch niets kunt veranderen?
Zonder irritatie geen inspiratie
Totdat ik in de theaterwereld ging werken, was ergernis taboe voor mij. Als kind was ik als zonnetje in huis altijd direct aan het zoeken naar constructieve oplossingen, nog voordat mijn eigen (of andermans) ergernis er mocht zijn. Vroeger veegde ik ergernissen het liefst onder het tapijt, inmiddels ben ik overtuigd van het tegendeel. Ik vind dat we ons veel meer, beter en vaker zouden moeten ergeren. Ik heb er zelfs mijn werk van gemaakt. Hoe? Door organisaties hun ergernis als inspiratie te leren zien.
Ergernis omdenken*
Op de werkvloer uiten irritaties zich veelal in klagen of roddelen. Daarnaast ontkennen mensen vaak hun ergernis of slaat deze naar binnen (‘Ik moet het maar accepteren, de wereld is nu eenmaal onrechtvaardig’). Maar wat als we nu eens naar de ergernis toe gaan in plaats van deze wegstoppen? Wat als we dit probleem zouden omdenken*? Wanneer we er vanuit gaan dat ergernis precies de bedoeling is, kunnen we haar zien als een signaal dat ons helpt te ontdekken wat we belangrijk vinden. Ergernis geeft ons urgentie, energie en daadkracht en is daarmee een onmisbare motor voor vooruitgang. Zou er ooit iemand het verlangen hebben gevoeld iets nieuws uit te vinden zonder ergernis?
Ergernis als bron voor inspiratie
Als theatermakers zijn wij getraind om op deze manier te denken. Voor ons is ergernis, net als vrijwel alle andere emoties die door veel mensen als negatief worden bestempeld, materiaal waarmee we werken. Tijdens het werken aan een rol vraag ik bewust aan de acteur waaraan hij/zij zich ergert bij het personage. Of wat voor gedrag hij of zij irritant vindt bij mensen uit hun eigen omgeving. Als reactie krijg ik dan een rijke beschrijving vol emoties en beeldende details, inclusief stemmetjes en armgebaren. Prachtige input voor het spelen van personages. Maar ook bij workshops. Vandaag nog werkte ik met 5 MT leden van een middelbare school en de imitatie van één van de teamleiders was zo hilarisch en scherp; dat had geen professionele acteur hem kunnen nadoen. Niet alleen omdat het was gevuld met emotie, maar ook omdat hij haar heel goed had geobserveerd.
Ergernis als bron voor communicatie
Dat mensen zo expressief, grappig en to the point zijn als ze vertellen over hun ergernis, toont aan hoe goed we onze irritatiebronnen observeren. Als we ze zo goed observeren en naspelen; dan kunnen we ons dus óók in ze verplaatsen. Het is niet makkelijk, maar met een beetje hulp weet je heel veel over die ander. Als we dat leren te gebruiken in onze communicatie, kunnen we effectiever met ze om gaan. Waardoor ze op den duur geen ergernissen meer vormen.
Veranderproces versterken
Toen ik tien jaar geleden voor het eerst in het bedrijfsleven ging werken, viel het mij op hoe anders er in organisaties met ergernis wordt omgegaan dan bij ‘ons’ in het theater. Van bovenaf, in officiële trainingen en serieuze veranderprogramma’s is het nauwelijks onderwerp van gesprek. “Ach, mensen hebben nu eenmaal altijd wel wat te klagen”. “Tja hier erger ik me wel aan, maar dat is puur persoonlijk” om vervolgens verder te gaan met de orde van de dag. Vraag je echter door op dat geklaag, die persoonlijke irritatie en gepraat in de wandelgangen, dan levert dit een rijker beeld op dan welk beleidsplan dan ook. Sterker nog; het is de sleutel tot de urgentie en veranderbereidheid waar men zo hard naar op zoek is.
Zonder ergernis geen humor
Van alleen maar klagen bij het koffieapparaat wordt niemand wijzer. Helaas zorgt de angst erin te blijven hangen er vaak voor dat de ergernis helemaal niet wordt aangeraakt. Zolang ergernissen onder de oppervlakte blijven, kom je geen stap verder met je verbetertraject. Daarom maakten wij de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show. Met deze humoristische theatershow, die zich afspeelt op een kantoor, geven we dagelijkse ergernissen een podium. Daarnaast ontwikkelen we workshops, waarbij we mensen helpen inzicht te krijgen in hun irritaties en hoe deze te gebruiken als spiegel. Dit levert niet alleen inzichten, maar ook humor op. Immers, ook humor bestaat niet zonder ergernis. En laat lachen onder werktijd nou net iets zijn dat in de meeste organisaties ook wel een tandje omhoog mag worden geschroefd.
Gedragsverandering; neem je ergernis onder de loep
Carl Jung zei het al: “Dat wat ons irriteert, is een spiegel van onze ziel”. Het is geen grap en het werkt echt: maak werk van je irritaties! Stel jezelf eens een week bij elke ergernis de vraag; wat spiegelt dit mij? Het stap voor stap bloedserieus nemen van je eigen ergernissen kan ervoor zorgen dat jij je anders gaat gedragen. Waardoor je bijvoorbeeld besluit meer van jezelf te laten zien. Of je baas eindelijk durft aan te spreken. Beloftes beter nakomt. Of dat men sneller to the point komt door jouw manier van vergaderen over te nemen. Welke ergernis zou jij willen aanpakken? Laat jouw irritatie-voornemen(s) achter in de comments bij dit artikel en wie weet inspireer je anderen met jouw irritatie!
Boek de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show
Kun je zelf nog wel wat irritatie-inspiratie gebruiken? Boek dan de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show. In de aansluitende workshop ervaar je zelf hoe je met je eigen ergernissen aan de slag kunt gaan!
*Omdenken is tegenwoordig een veelgehoord begrip, maar wist je dat de grondlegger van het Omdenken Berthold Gunster is? Tim Winkel (de bedenker van de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show) toerde 10 jaar met Omdenken programma’s door het land, dus vandaar dat wij enigszins zijn aangestoken door dit gedachtegoed.
