Hoe ik de urgentie vond om één van mijn meest hardnekkige gewoontes aan te pakken
De meeste slechte gewoontes houd je liever geheim. Maar er zijn van die gewoontes, waar je stiekem toch een beetje trots op bent. Tegen iedereen JA zeggen is er zo een, maar hoe verander je een gewoonte waar je trots op bent? Een gewoonte die je verdedigt met de positieve kant ervan, onafhankelijk van de nadeligheid? Waar haal je de urgentie vandaan? Wanneer valt het kwartje?
De ‘Ja’ gewoonte
Er zijn er miljoenen van in Nederland, mensen zoals ik, die geen NEE kunnen zeggen. Als veroorzaker van menig burn-out is het inmiddels meer dan een privé zaak; een actueel en geldverslindend probleem. U heeft ze ook vast tussen uw medewerkers lopen. Iemand vraagt, wilt u even… Dan is het antwoord altijd JA. Wat het ook is. Zelfs al vraagt diegene het niet, maar impliceert of beveelt hij het. Na een kleine denkrimpel komt al snel het verlossende antwoord: “Ach, het is een kleine moeite”. Zelfs al is het helemaal geen kleine moeite, om bovenop die dressoirkast te gaan staan om dat gordijnhaakje goed te hangen waarbij ze bijna valt en haar nek breekt, waarvoor ze bovendien niet verzekerd is, omdat ze nooit op die dressoirkast had mogen klimmen binnen werktijd. Maarja, zo is ze nu eenmaal.
Maar waarom?
Er zijn zij, die al drie tennisarmen en twee burn-outs hebben gehad en toch hardnekkig blijven volhouden “Ik kan geen nee zeggen”. En ik snap het, ik was zelf precies zo. De moeheid die het opleverde vond ik stiekem een beetje stoer, alsof ik mijn been had gebroken bij het beklimmen van de Kilimanjaro. Het is onverstandig maar dwingt toch een zeker respect af.
Mensen die geen nee kunnen zeggen lijken ook aardiger dan anderen. Misschien is het niet waar, maar het voelt wel zo voor de persoon in kwestie. En helaas, omdat we er bang voor zijn, komt die NEE er dan zo geforceerd uit dat die ook daadwerkelijk echt onaardig is, of zelfs ronduit lomp.
De vicieuze gewoonte-cirkel
Zo was het ook met de thuiszorghulp in mijn workshop die zich van het kastje naar de muur liet sturen. Ze vroeg zich af of ze nu werkelijk met een tandenborstel de plinten moest gaan schrobben, alleen omdat mevrouw dat vroeger ook zo deed. Ze was al drie keer van doekje gewisseld en had de plantjes in alfabetische volgorde water gegeven. Dus kon ze nu moeilijk ineens gaan zeuren over die tandenborstel. Wie A zegt moet nu eenmaal ook B zeggen.
Haar collega, een gezellige opgeruimde jongen, belandde nooit in dit soort situaties. Zodra er iemand in de buurt kwam van over zijn grenzen heen lopen, gaf hij zijn grens duidelijk aan met een grappige kwinkslag. En dat vonden die cliënten dan nooit erg! Hoe is het mogelijk?
Doorslaan in het tegenovergestelde
Meestal verzuchten collega’s op zo’n moment: Zo ben ik nu eenmaal. Ze proberen een keer NEE te zeggen en vallen dan veilig terug in hun oude routine. Soms gebeurt echter het tegenovergestelde. Zoals het geval was bij de verpleegster die ik tegenkwam op de dag dat mijn oma stierf. Mijn oma ging heel plotseling achteruit en er moest een hoog/laag bed geregeld worden, zodat de verzorging haar werk goed kon doen. Ik, die de laatste dagen bij haar was, regelde het bed en tilde met de thuiszorgmedewerker mijn oma in een stoel, waar ik haar ondersteunde zodat ze niet omviel. Ondertussen probeerde de thuiszorgmedewerker het bed te vervangen. Mijn oma bleek te zwak voor zo’n abrupte verplaatsing en raakte bewusteloos in mijn armen. Dus je begrijpt dat ik mijn aandacht even voor andere zaken nodig had dan het bed en de thuiszorgmedewerkster. Maar helaas kon ik haar kreten moeilijk negeren. “Als u maar niet denkt dat ik dat bed ga verplaatsen, dat doe ik echt niet hoor, dat is vreselijk slecht voor mijn rug”.
“Ik kan geen nee zeggen, dus ik zeg NEEEEEEEE!”
In plaats van rustig een oplossing te zoeken voor het bed probleem (dat niet eens een probleem bleek te zijn omdat er wieltjes onder zaten) vond zij het nodig om haar grens aan te geven. Op het beslissende moment tussen leven en dood van een geliefd persoon, was haar rug wel het laatste dat er voor mij toe deed. Maar omdat zij waarschijnlijk zichzelf en haar rug al te vaak eerder overbelast had, was het voor haar een halszaak geworden. Achteraf bood haar collega excuses aan voor het voorval; “Mijn collega had dat nooit mogen doen, uw oma met u in de stoel tillen, ze had namelijk al last van haar rug”. Ik dacht NEE!!!!! Wat kan mij die rug schelen?? Is er dan niemand die snapt wat nu AARDIG is om tegen mij te zeggen? Maar dat zei ik natuurlijk niet. Want ik ben erg aardig. Dus ik zei: “Hè wat vervelend voor haar. Nou, maakt niet uit hoor. Het is uiteindelijk allemaal goed afgelopen en ze bedoelde het toch goed?”.
Urgentie komt vanuit de confrontatie met onze ‘goede’ gewoontes
Sinds dit voorval erken ik pas werkelijk: geen nee kunnen zeggen is een slechte gewoonte. Ik nam me voor om te oefenen met nee zeggen op onschuldige momenten (en ging er zelfs voor in therapie) zodat ik als het erg echt op aankomt mijn aardige zelf kan zijn. Dit voorbeeld hielp mij ook inzien dat ieder van ons individueel een moment van inzicht nodig heeft om werkelijk urgentie te voelen. En om dat inzicht te krijgen hebben we heftige situaties nodig. Een burn-out is zo’n heftige situatie. Maar gelukkig zijn er ook heftige situaties die minder nare gevolgen hebben. Zoals ik met de verpleegster aan mijn oma’s sterfbed. Of heftige situaties die juist heel leuk zijn. Zoals de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show, die ons nu helpt om mensen via personage Tilly (de micromanager die ALTIJD over haar grenzen heengaat) zichzelf te laten zien.
Heftig kan ook leuk zijn – met Studio Spaak
Ben jij op zoek naar die urgentie? Maak kennis met Tilly in de serie filmpjes over haar op Youtube. Of boek de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show voor jouw organisatie en zie haar en de andere karakters live in actie. Wie weet zit er een medewerker bij die ineens de urgentie voelt om nu echt die hardnekkige gewoonte te gaan veranderen en heb jij een burn-out voorkomen.
