Zo laat je rituelen in het voordeel werken van jouw organisatieverandering
Als mijn kinderen onder de douche zijn geweest dan roepen ze soms: “Pakketje!”. Ik rol ze in een handdoek en til ze op bed, waarna ik net doe alsof ik een postpakketje heb gekregen. Mijn zoon bedacht dit spelletje 4 jaar geleden en naarmate we het vaker herhaalde, groeide het uit tot een echt ritueel. Het ontstond geleidelijk, net als de rituelen waar ik minder blij mee ben. Zoals het drama dat zich afspeelt als mijn dochter na 3 happen geen zin meer heeft in haar avondeten. In dit artikel lees je over de kracht van rituelen in een bedrijf, waarom ze zo belangrijk zijn en hoe je ze kan inzetten bij organisatieverandering, mits je de spelregels kent.
Rituelen ontstaan.. of kan je ze ook zelf creëren?
Rituelen ontstaan door actie en reactie. Ik kan mijn eigen aandeel in het ritueel beetje bij beetje veranderen. En daardoor veranderen de spelregels. Maar als ik achter de tekentafel zou gaan zitten om nieuwe spelregels te bedenken? Dan loopt het toch nooit zoals ik het bedacht had. Zo is het ook in organisaties.
Het dagelijkse klaag momentje bij het koffiezetapparaat. De foute grappen. De snoeppot op het bureau van Bernadette. Ook hier geldt: je bent niet met elk ritueel even blij. Sommige rituelen helpen niet bij jouw doelstellingen; zoals die professionele cultuur, die inclusieve werksfeer of die hoge kwaliteitsstandaard. En anderen juist wél.
5 Tips bij het inzetten van rituelen in organisatieverandering
Maar zijn ze dan wel te beïnvloeden? Jazeker. In deze 5 tips vertel ik je hoe. Met die instelling kun je de rituelen in jouw organisatie positief beïnvloeden en zelfs laten bijdragen in je verandertraject. We hebben het al in veel organisaties mogen begeleiden. Ben je benieuwd hoe? Maak dan een afspraak na het lezen om met ons door te praten. Of boek de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show.
1. Wees geen spelbreker
Wordt er eerst een kwartier geklaagd en geroddeld voor een vergadering begint? Begin niet meteen te roepen dat we daarvan af moeten. Wie vanaf de zijlijn wil bepalen wat er gespeeld wordt zonder mee te spelen? die ligt er snel uit. Klaag daarom eerst een tijdje mee! Observeer wat de opbrengst van het ritueel is voor de deelnemers. Buig bestaande rituelen iets om (door bijvoorbeeld een vaste klaag-ronde in te stellen binnen de vergadering) waardoor het in je voordeel gaat werken.
2. Wees niet bang voor drama
Veel rituelen zijn een speelse verwerking van een zwaar thema. Denk aan verstoppertje; als het geen pijn deed om elkaar kwijt te raken, zou het spel geen waarde hebben. Zo is bijvoorbeeld in veel organisaties het thema ‘verandering’ omgeven door collectieve negatieve ervaringen uit het verleden. Directies gaan daar vaak met een grote boog om heen waardoor de angst voor verandering blijft zitten én terugkeert bij alle soorten organisatieveranderingen die je wilt doorvoeren. Op zo’n moment kun je dus beter níet gaan bowlen, maar ga in gesprek met elkaar. En dat kan ook op een leuke manier, bijvoorbeeld met een komedie. Bouw je nieuwe rituelen juist daar waar het pijn doet.
3. Het gaat niet over jou
Rituelen zijn ‘fictieve’ werkelijkheden, waarin ieder een bepaalde rol heeft. Die zijn niet altijd rechtvaardig of eerlijk. Waarom is de stiefmoeder in sprookjes altijd een boze heks? En nooit die leuke reddende engel die jij bent voor jouw eigen stiefkinderen? Het kan zijn dat in dit ritueel jij de rol hebt van leider, aanklager, activist of regelneuker. Maar dat wil niet zeggen dat jij ook zo bent. Durf flexibel te zijn met de rollen die jij vervult in de organisatie. Probeer niet van je rol af te komen, maar juist nieuwe rollen aan je repertoire toe te voegen. Om op een speelse manier die bestaande rituelen in te kunnen zetten bij jouw organisatieverandering.
4. Beter goed gejat dan slecht bedacht: organisatieverandering na-apen
Mijn kinderen aten nooit champignons, tot ze het een keer bij een vriendje aten en ineens moest ik het ook koken. Als jij als leidinggevende met een plan komt dat je bij anderen hebt gezien dan zien mensen gelijk bezwaren. “Dat werkt bij ons niet – zo zijn wij nu eenmaal”. Maar als je met z’n allen bij die andere organisatie op bezoek bent, en je ziet samen hoe het werkt, dan heb je grote kans dat je medewerkers het ritueel zelf overnemen voordat jij er ook maar iets over hoeft te zeggen.
5. Tot slot: Laat de tijd zijn werk doen..
Rituelen veranderen. Mensen veranderen. Dagelijks, wekelijks. Ook al lijken ze soms gebeiteld in cement. Het zijn levende processen. Zet ze niet vast. Veranderprocessen groeien vaak exponentieel, terwijl ons brein is ingesteld op lineaire groei. Daardoor zien we niet altijd wat er al onder de oppervlakte in beweging is. Probeer daar gevoeligheid voor te ontwikkelen en zie wat er van nature ontstaat na jouw interventie. Je kan veel proberen te controleren, maar vergeet dat vleugje magie niet. Die maakt uiteindelijk de truc.
De organisatiecultuur die je voor ogen hebt
Als je deze 5 tips in gedachten houdt, dan zijn zelfs de meest hardnekkige patronen in jullie organisatiecultuur op termijn om te buigen. Zeker als je er met z’n allen een mooi gesprek over kan voeren. Bij dat gesprek kunnen wij jullie helpen. Via een van onze interventies.
Wil je er eens over doorpraten? Dan maken we graag een afspraak om te onderzoeken welke rituelen er bij jullie spelen en hoe we ze kunnen inzetten bij jullie organisatieverandering.
Bonustip: boek de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show
We hebben vaak meegemaakt hoe mensen, na de ‘Zo ben ik nu eenmaal’ show, elkaar in de wandelgangen gaan aanspreken via onze personages; “Hee, rustig aan Tilly!”. Of dat ze zich kwetsbaar opstellen via een personage; “Ik vind dat moeilijk, misschien ben ik daarin wel een Rick”. Het begrip ‘Zo ben ik nu eenmaal’ wordt niet meer zonder zelfspot gezegd. Daardoor ontstaat een nieuw ritueel dat met een beetje onderhoud de bedrijfscultuur behoorlijk kan veranderen. Organisatieverandering door de ontwikkeling van rituelen. Niet omdat wij dat officieel hebben ‘geïmplementeerd’, niet omdat de directie heeft gezegd dat het moet, maar omdat mensen het zelf spontaan uit eigen beweging gaan doen door een gezamenlijke ervaring. Ben jij er klaar voor?
